Daryeelka maalinlaha ah ee lagu sameenayo guriga iyo booqashooyinka joogtada ah ee dhakhtarka ilkaha ayaa muhiim u ah ku ilaalinta afkaaga mid caafimaad qaba. Waa muhiim inaad wakhti hore bilawdo caadooyinka wanaagsan!
Suuska ilkaha ama godadka ka dhex sameysma ilkaha, oo sidoo kale loo yaqaano suuska ilkuhu, waa cudurka ugu badan ee dabadheeraada ee dhaca xilliga carruurnimada. Gebi ahaanba waa laga hortegi karaa. Suuska ilkaha waxaa sababa bakteeriyada afkaaga ku jirta. Bakteeriyadani waxay soo saartaa aashito. Aashitodu waxay ka saartaa macdanaha muhiimka ah lakabka difaaca dibadda (dhaldhalaalka leh) ee iliga, taasoo keenta dalool. Haddi aan la daawayn, dalool yar ayaa kori kara iyadoonu waalidku ogayn. Marka uu sii koraayo, wuxuu keeni karaa xanuun iyo caabuq. Yoolka ayaa ah in la qabto godadka ka hor inta aysan bilaabanin ama marka ay weli yar yihiin oo ay fududahay in la daweeyo.
Godadka ka dhex sameysma gudaha ilkaha xilliga caruurnimada ee hore (suuska)
Ilkaha Aasaasiga ah ee caadi ahaan caafimaadka qaba |  |  |
Baro nuurad ahaan u cad |  |  |
Baro bunni ah |  |  |
Suus daran |  |  |
Waalidiinta, iyo qof kasta oo daryeelaya ilmo, waxeey la wadaagaan ku dhawaad wax walba iyaga. Tan waxaa ka mid ah bakteeriyada sababta daldaloolka ilkaha. Waxay ku dhici kartaa maalin kasta iyada oo loo marayo dabeecadaha jacayl-muujinta caadiga ah sida:
- ka dhunkashada ilmaha afka
- la wadaagista maacuunta, koobabka ama burushyada cadayga
- ku nadiifinta afkaaga mujuraca ama masaasada
Gacan uga geyso ka hortagga suuska iliga adigoo:
- Sameenaya baaritaanada ilkaha oo joogto ah
- Ku sameenaya daryeelida wanaagsan ee afka guriga
- Adeegsanaya cuntada nafaqada leh ee afka-caafimaadka u leh
- Adeegsanaya macdanta Fluoride-ka
- Gaws-dahaarada
Carruurtu waa inay loo eegaa dhakhtarka ilkaha marka iliggoodii ugu horreeyay soo baxo, ama wakhti aan ka dambayn dhalashadooda kowaad. Ilkaha ilmuhu waxay ciyaaraan door aad muhiim u ah, sababtoo ah waxay:
- U keydiyaan boos ilkaha joogtada ah ee kasoo baxaya ciridyada hoostooda
- Ka caawi carruurta yaryar inay ruugaan cuntadooda oo sameeyaan erayadooda ugu horreeya
- Qaabeeyaan wejiga ilmaha oona wanaajiyaan isku kalsoonida ilmaha
Daryeelida ilkaha ilmaha
U isticmaal daawada cadayga ee fluoride oo cabbirkeedu le'eg yahay bariiska carruurta ka yar da'da 3.
Ka caawi ka hortagga suuska iligga ee dhallaanka adiga oo raacaya caadooyinkan caafimaadka leh ee soo socda:
- Isticmaal maro jilicsan si aad u nadiifiso ciridyada ilmahaaga. Sidan samee ilaa ilkahooda ugu horreeya soo baxaan.
- Kahortag xidhiidhka mudda dheer ee ay lahaan karaan sonkorta ku jirta caanaha ilmaha iyo caanaha naaska.
- Ka saar masaasada afka ilmahaaga ka hor inta uusan seexan ama aysan seexan.
- Ku nadiifi ilkaha ugu horeeya ee ilmahaaga buruushyada jilicsan ee ilmaha laba jeer maalintii, adoo isticmaalaya daawada cadayga ee fluoride-ka leh.
- U isticmaal daawada cadayga ee fluoride oo cabbirkeedu le'eg yahay bariiska carruurta ka yar da'da 3.
- Bilaaw findhicilinta ilkaha ilmahaaga marka uu isagu ama iyadu lahaado ilko is taabanaya. Findhicilinta la adeegsanayo balaastiga ayaa laga yaabaa inay waxtar leedahay.
- Ugu soo bandhig koobabka lagu cabaayo caanaha ama biyaha marka uu jiro/ay jirto 12 bilo ama wakhti ka hooreeyaba. Marka ilmuhu uu jiro da'dan, ku quudinta mararka badan ee masaasada ee casiirka ama dareere kasta oo sonkor leh - iyo xitaa caanaha marka lagu siiyo masaasada marar badan - waxay ilmaha ka dhigi kartaa mid ay u dhowdahay inuu ku dhaco suuska ilkaha.
- Wakhtiga habeenkii, masaasada ka buuxi biyo caadi ah haddii loo baahdo.
- Ka yagleel ilkahaaga iyo afkaaga mid caafimaad qaba si aad u yarayso inaad bakteeriyadan u gudbiso ilmahaaga.
Daryeelida ilkaha ilmaha
U isticmaal qadarka cabbirkeedu la egyahay digirta oo dawada cadayga ee fluoride-ka ah ilmaha ka weyn da'da 3.
In kastoo carruurta qaarkood si dhakhso ah u bartaan inay ilkahooda cadayaan, haddana waxay u baahan doonaan caawimo si ay u xaqiijiyaan ineysan ka tagin wax baro ah. Inta badan carruurta waxay ka faa'iidaystaan taageerada ilaa ay ka gaadhaan da'da 8. Qaar ka mid ah siyaabaha aad uga caawin karto ilmahaaga cadayashada iyo findhicilinta ilkahooda waa:
- My, waa maxay ilkaha waaweyn ee aad leedahay! Carruur badan ayaa leh xayawaan boonbalo oo suuf ku cufeysan ama muuqaal faleed ay jecel yihiin. U isticmaal boonbalada si aad ugu sharaxdo sababta ay muhiim u tahay in la cadaydo. Kadib, ka yagleel ilmahaaga inuu cadayo ilkaha boonbalada ay ku ciyaarayaan ka dib marka uu cadayo ilkahiisa ama ilkaheeda.
- Tusaale ahaan wax ku bar. U caday ilkahaaga si wadajir ah. Waxa kale oo aad qaadan kartaan wakhtiyadiina midba midka kale idinkoo cadaynaya ilkihiina.
- Waqtigu waxa uu jiraa dhankeyga. Isticmaal wakhti-qabte ama aalada labada dhinaca ee halka saac qaadato iney ciida ku shubmaan dhinaca kale si aad u xaqiijiso cadayashada ugu yaraan 2 daqiiqo ama aad ku cadaydo ilkahaaga adigoo dhageysanaya heesta aad ugu jeceshahay ilaa ay ka dhammaato.
Ka caawi ka hortagga suuska iligga ee carruurta yaryar adiga oo qaadanaya caadooyinkan caafimaadka qaba:
- Caday ilkahaada laba jeer maalintii.
- Findhicili maalintii hal mar - isticmaalka findhicilayaasha balaastiga ah ayaa fudud.
- Carruurta ka weyn 3, isticmaal daawada cadayga ee fluoride ee uuna cabbirkeedu yahay digirta.
- Sii cunto fudud oo caafimaad leh.
Daryeelida ilkaha dhalinyarka
Sii wad baaritaanka ilkaha ee joogtada ah iyo caadooyinka ku daryeelida caafimaadka afka guriga. Ku dhiiri geli iney sii wadaan caadooyinka wanaagsan ee ay soo bilaabeen yaraantoodii:
- Caday ilkaha laba jeer maalintii ugu yaraan laba daqiiqo mar kasta, oo maalin kastaana findhicili ilkaha.
- Xaddid nacnaca iyo soodhaha: Isku day inaad ku hayso cuntooyinka fudud sida miraha iyo khudaarta fareeshka ah gudaha guriga.
- Kala hadal ilmahaaga wax ku saabsan isticmaalka tubaakada (sigaar-cabida, sigaarka elektarooniga ah, calalinta, nuugida qiiqa aalada nikotiinka ama dhadhanada kale leh).
- Isticmaal ilaaliyaha afka markaad isboortiska ciyaareyso.
- Ka digtoonow afka durashada maadaama ay keeni karaan caabuq, jajabid, ama jabida ilkaha.
Ka-hortagida Dhaawacyada (Ilkaha)
Ouch! Ilaali ilkahaada! Ka hortagida dhaawac soo gaarida afka iyo wejiga ilmahaaga ayaa si gaar ah muhiim u ah haddii ay ciyaaraan isboortiska ama ka qaybqaataan nashnashaadyada kale ee madadaalada ah oo ay dhaawacyadu ka dhici karaan. Qalabka ilaalinta afka waa qalab muhiim ah oo ay tahay in ay ka mid noqoto qalabka caadiga ah ee ilmaha laga bilaabo marka uu jiro da'da yar. Qalabyada ilaalinta afku waxay si weyn u yareeyaan halista jabida ilkaha iyo dhaawac soo gaadhitaanada bushimaha, carrabka, wejiga ama daanka. Noocyo badan oo kala duwan oo ah qalabyada ilaalinta afka ayaa laga heli karaa oo laga soo iibsan karaa dukaamada lagu gado alaabta ciyaaraha ama farmashiiyayaasha daawooyinka. Muhiim saas ah ma lahan nooca qalabka ilaaliyaha afka ee aad dooraneyso. Xaqiijinta in uu si fiican ugu habboon yahay afka ayaa muhiim ah!
Adeegsanaya macdanta Fluoride-ka
Fluoride-ka waa macdan gacan ka geysatada xoojinta ilkaha oona ka hortagta suus yeelashada ilkaha. Waxa laga yaabaa in laga dhex helo ilaha biyaha ee deegaanka, daawada cadayga iyo badeecooyinka kale ee loo adeegsado daryeelka ilkaha. Ku cadayashada ilkahaaga laba jeer maalintii dawada cadayga ee leh fluoride-ka ayaa ah mida ugu fiican. Dhakhaatiirta ilkuhu waxay ku talinayaan in loo isticmaalo qadarka daawada cadayga ee fluoride-ka oo bariiska cabbirkiisa la eg carruurta da'doodu ka yar tahay 3. Dadka waaweyn iyo carruurta ka weyn 3, qadarka daawada fluoride-ka ah oo cabbirkeedu la egyahay digirta ayaa loo isticmaali karaa marka la cadaynayo.
Haddii adiga ama ilmahaagu aad leedihiin khatarta korodhay ee ku aadan ka yeelashada doloolyo ilkaha, dhakhtarkaaga ilkaha ayaa kugula talin karaa isticmaalka ilo dheeraad ah oo fluoride ah. Kuwan waxaa ka mid noqon kara af ku luqluqashada fluoride-ka, daawada cadayga ee fluoride-ka oo laguu qoraayo ama kaabitaano kale, ama ka codsashada badan ee fluoride-ka xafiiskaaga ilkaha.
